αισθησιοκρατία ή αισθησιαρχία

Γνωσιολογική θεωρία που όχι μόνο αρνείται, κατά τον τρόπο του εμπειρισμού, την ύπαρξη γνωστικών αρχών οι οποίες δεν προέρχονται από την εμπειρία, αλλά και θεωρεί ως μοναδική πηγή της γνώσης την αίσθηση. Όσο κι αν ο όρος α. δεν υιοθετήθηκε στο φιλοσοφικό λεξιλόγιο παρά μόνο στα πρώτα χρόνια του 18ου αι., μια μορφή γνωσιολογικής α. απαντάται, στην ιστορία της φιλοσοφίας, στους σοφιστές και ιδίως στον Πρωταγόρα, που περιόρισε τη γνώση στην υποκειμενικότητα των αισθήσεων. Έτσι, στην ιστορία του υλισμού του 17ου αι., μια αισθησιοκρατική γνωσιολογία διατύπωσαν ο Χομπς και ο Γκασέντι, σε αντίθεση προς τον καρτεσιανικό ορθολογισμό. Ωστόσο το κλασικό έργο της α. παραμένει η Πραγματεία περί των αισθήσεων (1754) του Κοντιγιάκ, στο οποίο περιγράφει τη βαθμιαία γένεση των διάφορων λειτουργιών της ψυχής αρχίζοντας από τις αισθήσεις. Μια επανάληψη των αισθησιοκρατικών επιχειρημάτων στη νεότερη εποχή συναντάται στον θετικισμό, ιδίως στην ψυχολογική θεωρία του Αρντιγκό. Με το έργο του «Πραγματεία περί των αισθήσεων», ο Ετιέν Μπονό ντε Κοντιγιάκ θεωρήθηκε θεμελιωτής της αισθησιοκρατικής σχολής του 18ου αι.